İlk yerli üretim KAAN uçağının motor muamması…

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, New York’taki Türkevi’nde yerel saatle 27 Eylül akşamı basına yaptığı konuşmada, “KAAN’ın motorları ABD Kongresi’nde bekliyor, onların lisansı durmuş durumda” dedi ve bunun “müttefiklik ruhuna, stratejik ortaklık ruhuna yakışmadığını” söyledi.

Bunun üzerine KAAN sosyal medyada gündem oldu, Türkiye’nin yerli savaş uçağının havalanamayacağı ve hatta Endonezya’ya satışının gerçekleşemeyeceği gibi yorumlar yapıldı.

Sosyal medyadaki tartışmaların ardından 28 Eylül’de bir açıklama yapan Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün, KAAN’ın seri üretiminin yabancı değil yerli motorla planlandığını ve geliştirme faaliyetlerinin de başarıyla devam ettiğini söyledi:

“Savunma sanayiinde süreç daima bu şekilde işler. Önce mevcut motorlarla başlanır, ardından milli motor projeleri devreye alınır.

“Biz de KAAN’ı blok yaklaşımıyla üretiyoruz. Yani farklı aşamalarda, farklı kabiliyetlerle güçlenen versiyonlarını envantere kazandırarak, kademeli olarak geliştiriyoruz.

“Bu kapsamda KAAN savaş uçağımızın teslimat takviminde bir gecikme bulunmamaktadır.”

TÜRKİYE’NİN ABD’DEN ALMAK İSTEDİĞİ F110 MOTORU

BBC Türkçe‘nin haberine göre, KAAN’ı üreten şirket olan Türk Havacılık Uzay Sanayii AŞ’nin (TUSAŞ) paylaştığı bilgilere göre uçağın test uçuşları ve prototipleri için Amerikan yapımı F110 motoru kullanıldı.General Electric (GE) Aerospace tarafından üretilen bu motor, F-16 ve F15EX Eagle II’lerde de kullanılıyor. GE’nin internet sitesindeki bilgilere göre 17 ülke, savaş uçaklarında bu motoru kullanıyor. F110’ların bazı parçaları Türkiye’de TUSAŞ tarafından üretiliyor.

ABD’li şirketlerin geliştirdiği ve savaş sanayisinde kullanılan bu tür ürünlerin diğer ülkelere satılabilmesi için ABD Kongresi’nin onayı gerekiyor.

Savunma Sanayii Başkanlığı Uçak Daire Başkanı Abdurrahman Şef 2023 yılında, ilk üç KAAN prototipinde kullanmak için altı adet F110 motorunun Türkiye’ye teslim edildiğini açıklamıştı. Türkiye’nin o dönem F110’ların ortak üretimi için başvuruda bulunduğu da iddia edilmişti.

YERLİ MOTOR GECİKTİ Mİ?
Dönemin TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil, 2023 yılında yaptığı açıklamalarda KAAN uçaklarında 2028’den itibaren yerli motor kullanmayı planladıklarını söylemişti.

TUSAŞ’ın mevcut genel müdürü Mehmet Demiroğlu ise Haziran 2025’te yaptığı açıklamada TF35000 turbofan motorunun KAAN’a entegrasyonu için planlanan tarihin 2032 olduğunu açıkladı. Motorun yıl sonu ilk prototip aşamasına geçmesi hedefleniyor.

YERLİ MOTORUN ÜRETİCİSİ KİM?

TF35000 motorunun TEI ve TRMOTOR tarafından üretileceği açıklanmıştı. TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) 1985 yılında kurulan bir şirket. Şirketin yüzde 46,2’si GE Aerospace’e, yüzde 50,5’i Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ’ye (TUSAŞ), geri kalan yüzde 3,3’lük kısmıysa Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı ve Türk Hava Kurumu’na ait.

Şirket F110 motorları için bakım hizmeti verme yetkisine sahip. Ayrıca F110’lara parça üretiyor. TEI’nin büyük hissedarı TUSAŞ ise 1973’te Türkiye’nin savunma sanayisinde dışa bağımlılığını azaltmak için kurulmuştu.

Şirketin yaklaşık yüzde 55’i TSK Güçlendirme Vakfı’na, yüzde 45’i de Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı’na ait.

Motoru TEI ile birlikte geliştirmekte olan TRMOTOR ise tamamen TUSAŞ’a ait bir şirket.

ENDONEZYA’YA SATIŞI ETKİLENİR Mİ?

Türkiye bu yıl Endonezya ile 48 adet KAAN satışı için sözleşme imzalamıştı. TUSAŞ Genel Müdürü Demiroğlu, anlaşmaya göre bu uçakların teslimatının, yerli TF35000 motoruyla yapılacağını söyledi.

MOTOR YETİŞECEK Mİ?

Türkiye’nin KAAN’da yerli üretim bir motor kullanması, istediği ülkelere serbestçe ihracat yapabilmesine olanak sağlayacak.

TEI Genel Müdürü Prof. Mahmut Akşit, Endonezya ile imzalanan anlaşmanın ardından “Motorları inşallah zamanında yetiştireceğiz ve teslim edeceğiz. Zaten devletimiz bu imzayı atarken bize güvenerek atıyor. Biz de inşallah bu güveni boşa çıkarmayacağız” demişti.